Con nhân mã ở trong vườn

Con nhân mã ở trong vườn (The Centaur in the Garden) là kiệt tác của chủ nghĩa hiện thực huyền ảo do một trong những tiểu thuyết gia lừng lẫy nhất hiện sống tại Brazil sáng tác: Moacyr Scliar, được dịch sang 49 thứ tiếng trên thế giới, bản Việt ngữ của Trịnh Lữ, 472 trang, NXB Văn học, Hà Nội 2005.

Một đứa bé hồng hào đã ra đời, khỏe mạnh, khóc thét và làm bà đỡ, mấy cô hộ sinh, cha nó, mẹ nó phải kinh hãi, vì nó là "một đứa trẻ bình thường từ thắt lưng trở lên" nhưng "từ thắt lưng trở xuống là lông ngựa, những bàn chân của một con ngựa, những bộ móng ngựa và một cái đuôi ngựa vẫn còn đẫm nước ối". Nó nửa người nửa ngựa, một con nhân mã chính cống, suýt bị bà đỡ lấy gối để đè chết nhằm "chấm dứt một tai họa". Nhưng cũng may, bà ta đã dừng tay kịp, để con nhân mã sống sót, lớn lên, với cái tên Guedali và mang theo một thông điệp vào đời. Đó là con người bất toàn như nhân mã (hoặc nửa bò nửa heo nửa chim nửa rắn nửa rồng) bị lồ lộ dị tật ra ngoài, nên lần đầu khi yêu, chàng Guedali đã tự thuật: "Tim tôi đập điên loạn. Móng tôi cào cào xuống sàn nhà, bồn chồn hơn bao giờ hết (…). Nàng có thấy tôi không? Tôi chạy ù ra khỏi cái gương soi. Không, tôi đâu có xấu xí gì. Mái tóc bờm xờm dễ coi, đôi mắt đẹp, mũi thẳng, cái miệng đầy đặn rõ nét. Chỉ vài nốt trứng cá trên trán. Tôi thực sự là một chàng trẻ tuổi đẹp trai. Nhưng bên dưới, nhân mã, nhân mã, nhân mã không thể cứu vãn được". Rồi số phận bi thảm đã xô đẩy Guedali vào một gánh xiếc. Những ngày tháng lang thang, xấu hổ, vì không giấu được cái đuôi ngựa của mình. Thật bất công, những con người đê tiện, lừa dối, tham lam nhưng họ đã giấu tất cả đằng sau dáng điệu rất người, rất dịu dàng của họ, còn Guedali lại phải lòi cái phần ngựa của mình ra ánh sáng. Đi đâu anh cũng nghe tiếng thở dài trong gió. Đến ngày kia, một cuộc giải phẫu cắt bỏ hoàn toàn phần ngựa đó để giúp Guedali thoát hình thù nhân mã, nhưng điều gì sẽ xảy ra sau đó? Người dịch, Trịnh Lữ viết: "Tôi thấy mình cũng giống như Guedali, nhân vật chính trong chuyện, suốt đời thèm được mọi người chấp nhận, cố hết sức để có được điều đó, đến khi có rồi lại chợt điên cuồng nhớ tiếc con người thật của mình".

Tiểu thuyết xuất sắc này được National Yiddish Book Center bình chọn là một trong số "100 tác phẩm lớn nhất của văn học Do Thái hiện đại" và Stavans (The University of Wisconsin Press) so sánh ngang với các tác phẩm của Franz Kafka, Nikolai Gogol, Philip Roth, Mordecai Richler, John Updike..