Bán sách và bán giày.

Bán sách và bán giày - Truyện ngắn của Tô Hải Vân

Sau Tết, Bán sách và Bán giày lại gặp nhau ở cái vỉa hè cũ quen thuộc.

Ăn Tết vui không?, Bán giày hỏi. Vui, Bán sách trả lời. Còn ông? Ờ, vui, Bán giày nói. Hai gã nhìn nhau, rồi cùng hì hụi bày hàng trên vỉa hè. Vừa bày vừa liếc. Bán sách ngoẹo cổ nhìn như kiểm kê giày, còn Bán giày liếc nhanh những tên sách. Thủ, vẫn giống thủ, xôi vẫn giống xôi.

Ngồi đến phát mốc. Thiên hạ chỉ đi ngang qua. Sau Tết, người ta đi thẳng, đầu thiên hạ không lắc lư. Sau Tết còn rất rét, người ta ấm áp trong những chiếc áo choàng dày cộp, đã đi là vội vã đi, không dừng.

Bán giày, như mọi khi, cái mồm để không không chịu được. Gã quay sang Bán sách: Này này! Không như hồi xưa lúc mới quen nhau, Bán sách thờ ơ không thèm trả lời, bây giờ khá hơn, gã từ từ quay sang: Gì? Lại chả biết nói gì, Bán giày há mồm cười. Bán sách cũng nhếch mép cười.

Hôm sau, hôm sau nữa, lại gặp nhau trên vỉa hè, lại bày hàng.

Nhưng đến hôm nay Bán giày có vẻ quyết tâm. Gã gọi với sang:

- Này này!

- Gì?

- Ngồi đây ế quá.

Bán sách gật đầu.

- Mai phải đổi phương thức bán hàng.

Bán sách buồn cười, cười khùng khục trong miệng. Rõ đồ khùng. Vẫn đoán hắn có chữ, nhưng chữ hắn dùng buồn cười quá.

- Đổi sang bán dạo. Hồi xưa tôi bán dạo. Bây giờ, cảnh này, lại đi bán dạo.

Bán sách gật gật đầu.

- Ông có đi với tôi không? - Bán giày đột ngột hỏi.

Bán sách há miệng. Điều này, gã chưa bao giờ nghĩ tới. Gã lẩm bẩm:

- Báo thì được, chứ sách thì...

- Sách cũng được chứ sao? Ông cổ bỏ mẹ.

Thế là hôm sau, người ta không thấy gã bán sách và gã bán giày ngồi ở vỉa hè đó nữa. Có cô nhà báo đeo kính nọ rất hay động lòng trắc ẩn chẳng đâu vào đâu, sực nhớ đến hai gã, định đầu năm mua một đôi giày và một quyển sách mở hàng cho cả hai, hăm hở đi ra đó thì ngẩn người: Bán sách và Bán giày đã biến mất từ lúc nào.

***

Có hai gã đang đi trên vỉa hè một đường phố lớn đầy cửa hàng cửa hiệu quảng cáo xanh đỏ. Đường này rất dài. Trời vẫn rét lắm. Có đôi chút mưa bụi. Mưa bụi rất vớ vẩn, đậu vào đâu chẳng đậu, cứ nhè mặt nhè mắt mà đậu. Ướt và lạnh.

- Mưa xuân chẳng thấy đẹp đẽ chút nào - Một gã nói - bẩn chết lên được. Sách toàn nói vớ nói vẩn.

- Bẩn, nhưng vẫn đẹp - Gã kia làu bàu - Sách vẫn đúng, chỉ nói thiếu thôi.

Gã nào cũng đeo trên vai cái túi vuông có quai, rất to, có vẻ rất nặng. Một gã hai tay cầm bốn quyển sách. Gã kia hai tay cầm ba đôi giầy. Đó là Bán sách và Bán giày, trước đây ngồi ở một vỉa hè, bây giờ đi khắp mọi vỉa hè.

Cứ đi được một đoạn, Bán sách lại dừng lại thở hổn hển, nhảy nhảy mấy cái để xốc lại cái túi đeo trên vai. Còn Bán giày thì đầu như con đà điểu, vươn ra phía trước, tia ngang tia dọc.

Cứ lúc nào thấy Bán giày phăm phăm đi thì Bán sách lại biết sắp đến nơi bán hàng, gã lại thở dốc cố phăm phăm theo.

Quả nhiên như vậy. Bán giày đã dừng lại ở đầu một cái ngõ cắt con đường lớn. Uỵch một cái, cái túi to đùng đã đặt xuống đất cạnh ba đôi giày mẫu. Xoẹt một cái, Bán giày đã nhanh chóng trải tấm ni-lông ra hè, dù vỉa hè vẫn còn lép nhép. Rất chuyên nghiệp. Rồi nhanh chóng giúp Bán sách tháo bỏ cái túi nặng trĩu sau lưng, đặt bên cạnh. Rồi hai gã bày hàng.

Đầu tiên có một hai người đi đường dừng lại ngắm. Sau đó mấy cậu đồng phục xủng xoảng, nhân viên trông xe và bảo vệ của mấy cửa hàng gần đấy xúm lại, sau đó kéo theo cả mấy cô nhân viên bỏ cửa hàng ra xem, rồi kéo tiếp mấy người đi đường nữa.

Bán giày, như mọi khi, thấy đám đông vòng quanh thì linh hoạt hẳn. Mồm gã liến thoắng, tay gã thoăn thoắt lôi giày ra, cất giày đi, cứ như làm xiếc. Thậm chí còn kịp lấy tay đẩy một người lui ra vì người kia suýt giẫm cả vào sách.

Còn Bán sách, cũng như mọi khi, để mặc người ta nhìn sách, mắt gã lại nhìn khách mua giày.

- Đôi này bao nhiêu? - Một người đàn bà to béo nhặt một đôi bóng lộn lên ngắm nghía, hỏi bâng quơ.

- Người khác triệu hai. Riêng bà chị chẵn triệu - Bán giày nói.

- Sao lại riêng tôi?

Bán giày chẳng nói gì, mồm hơi cười, mặt hơi vênh.

- Sáu trăm - Bà to béo mặc cả.

- Sờ một cái trúng ngay đôi "xịn" lại còn giả vờ - Bán giày thản nhiên.

Bà to béo bắt đầu cười, và quăng ngay đôi giày xuống trước mặt một thằng thanh niên to con đẹp trai đang ngồi xổm ngắm nghía cả đống giày mà không biết chọn đôi nào. Đấy, lấy đôi này, bà nói. Đôi này à? Thằng kia hỏi. Ừ, bà nói, chắc chắn vừa chân mày. Thằng thanh niên to con đẹp trai cười sung sướng, xỏ chân vào giày, đứng lên đi đi lại lại, vô cùng hãnh diện. Bán sách thoáng thấy Bán giày bĩu môi.

- Lấy đôi nữa cho bố mày, bà nói. Có đôi nào kha khá khác thì đưa ra đây, bà lại nói mà chẳng nhìn ai.

Bán giày lại bĩu môi, nhưng vẫn nhanh chóng thò tay vào túi rút ra hai đôi, nhoắng một cái đã bỏ bao ni lông ra, bày cả hai đôi trước mặt bà to béo. Bán giày có vẻ sành tâm lý, bà to béo ưng ngay, nhặt lấy một đôi, miệng hỏi bao nhiêu. Chín trăm. Sao đắt thế? Bán giày lại làm phép phù thủy, nhoắng cái cất luôn hai đôi vào bao ni-lông, xoắn một cái buộc chặt miệng bao, và hấp, hai đôi giày đã chui tọt ngay vào túi. Thôi đưa đôi nhỏ đây, bà to béo nói, cả hai bao nhiêu? Triệu chín. Tiền đây.

Bà to béo như mồi lửa, hun nóng những cái đầu lạnh bên cạnh. Người đòi đôi này, người thử đôi kia, Bán giày rắn mặt phát giá nào bán giá ấy, miệng thản nhiên: Giày nào giá ấy, đôi này nói thật có hai trăm, còn đôi kia cả triệu. Đây bán hàng đứng đắn nhé!

Nhưng Bán giày có vẻ không ham bán. Được dăm đôi, gã đã thu dọn hàng. Rồi còn giúp Bán sách thu dọn sách. Không biết sao mặt gã lại gườm gườm.

- Không bán nữa à? - Một người hỏi.

- Không bán - Bán giày nói, vẻ tức tối điều gì.

- Lại đi tiếp à? - Bán sách ngán ngẩm hỏi.

- Đi tiếp - Bán giày đáp.

- Thì đi! - Bán sách tặc lưỡi.

Suốt mấy hôm ròng rã, Bán sách chả bán được cuốn nào. Chỉ lẽo đẽo theo Bán giày như thằng học nghề. Chỉ giở sách ra, xếp sách vào. Gã chán, chán lắm rồi, nhưng vẫn đi. Ngồi một chỗ đã không bán được thì ngồi làm gì? Đi, cơ may vẫn còn, dù ít.

Nhưng đi mà cứ nhìn thấy tiền vào túi Bán giày thì cũng tức. Gã không tức Bán giày, mà tức thiên hạ. Ngu thế, gã lẩm bẩm.

Thực ra, mình mới ngu, gã lại lẩm bẩm.

Hôm mới bắt đầu đi bán dạo, Bán giày đã tử tế mang đến cho Bán sách mượn một cái túi đeo vai to nhưng trông còn mới và đẹp hơn cái gã để đựng giày.

- Giày thế nào cũng được, nhưng sách thì phải túi này - Bán giày giải thích.

Lắm sách quá, chọn sách nào mang đi bán dạo? Bán sách băn khoăn. Chọn những cuốn dạy làm người, dạy kinh doanh, bảo vệ sức khỏe, chuyện sướt mướt, Bán giày nói. À, ờ, Bán sách gật gù, nghĩ bụng sao thằng này không đi bán sách?

- Ước gì có vài mụ béo nữa - Bán giày đi một lúc thì buột miệng.

Bán sách thở hồng hộc, không đáp lời. Điều ước quá cũ!

Quá nhàm!

Thực ra, trong đời gã đã ao ước khối thứ, nhưng chẳng được thứ gì. Duy có điều này thì cầu được ước thấy: thời bé, gã đã từng ao ước được đi du lịch khắp nơi. Thì đấy, gã đang du lịch đấy thôi. Gã rất muốn kể cho Bán giày nghe câu chuyện lý thú này, nhưng vừa đi vừa kể tốn hơi sức lắm. Hơn nữa, gã cũng không có khiếu kể chuyện, cứ mở mồm là ấp úng. Và xưa nay, không hiểu sao, gã cứ mở mồm là y như có thằng khác chặn lại hoặc kể chuyện khác hay hơn, hấp dẫn hơn chuyện của gã. Cho nên, chuyện của gã cũng nhiều, nhưng toàn để trong bụng.

Đường phố Hà Nội ngày càng dài. Thành phố phát triển mãnh liệt, đâu đó người ta bảo thế. Nhưng càng dài đi càng mỏi chân.

Nhiều vô cùng biển hiệu xanh, đỏ.

Vẫn đông nghịt người.

Đông, nhưng dường như vẫn rất vắng. Vì suốt dọc đường chẳng ai quan tâm đến hai gã đeo túi nặng trĩu vung vẩy những thứ muốn bán mà người ta chẳng cần mua.

Hai gã bỏ con đường lớn, rẽ vào những con phố cổ. Vỉa hè ở đây chật hơn, khó bày sách bày giày hơn. Cũng thử bày ở mấy điểm, nhưng đều bị dân tình đuổi quầy quậy. Đi chỗ khác cho người ta bán hàng! Ừ thì đi, làm gì mà nhặng xị thế? Những lúc như vậy, chỉ có Bán giày phản ứng, còn Bán sách chỉ lẳng lặng xếp sách vào túi.

Lại đi.

Bây giờ trời đã về chiều, lại mưa mới tức. Đã mưa thì mưa mẹ nó đi, đằng này lắc rắc như đám bụi đâm vào mặt, lạnh buốt khó chịu.

Bỗng Bán giày khùng khục cười, đầu ngoái hẳn sang một bên. Đi sau, Bán sách cũng vươn cổ hướng cái nhìn về phía Bán giày đang nhìn. Một quầy bán hoa quả. Một ngọn đèn vàng vọt. Những quả táo đỏ, quả cam vàng, chùm nho tím sẫm, đại khái là đẹp. Một người đàn bà đang ngồi trên cái ghế đẩu nhựa màu xanh. Hai bàn tay chị ta chắp vào lòng. Đầu bất động. Mặt bất động. Cái nhìn ra đường cũng bất động. Chị ta như nhìn vào hư vô.

- Buồn cười nhỉ? - Bán giày nói.

- Có cái khỉ khô gì mà cười? - Bán sách cáu.

- Ông kém tưởng tượng quá. Nhìn như ngỗng ị ấy. Phải biết cười, ông ạ.

Bán sách càu nhàu cái gì trong miệng. Nhưng Bán giày khinh, vẫn cứ tiếp tục khùng khục cười.

- Lại gì nữa?

- Thì cười chứ sao? Ai cấm?

Đột nhiên, Bán sách nhớ, thằng cha bán giày còn có đứa con bị bệnh tim. Thế mà gã còn cười được. Đúng là đồ khùng.

Không dừng được, sau khi vượt hẳn qua con mụ bán hoa quả, Bán sách trong hơi thở hổn hển hỏi với lên:

- Này này!

- Gì?

- Con bé con nhà ông thế nào?

- Thì... vẫn thế. Mong manh. Tim đập loạn xà ngầu.

- Mấy con?

- Hai. Còn thằng em. Thiên tài nhá!

- Hả?

- Ba tuổi biết đọc chữ, bốn tuổi biết phép cộng.

Bán sách gật gù.

- Nuôi thằng thiên tài tốn gạo tốn công ra phết (Bán giày đi trước, nói, thỉnh thoảng lại ngoái lại). Sau này sẽ cho học toán (im lặng trong mấy bước chân). Thôi, mẹ kiếp, toán nghèo. Cho đi học hóa - sinh. Ngành mũi nhọn đấy (Lại im lặng mấy bước chân nữa). Đã định không đẻ, kể ông nghe, đêm ấy thèm vợ mà lại sợ, mới mang cuộn băng dính vào giường. Vợ hỏi mang vào làm gì, bảo sợ lắm rồi, dính nó lại, làm chay thôi. Vợ phì cười, bảo đẻ thì nuôi chứ sao. Thế là tông tốc kéo vào, cuối cùng tòi ngay ra thằng thiên tài. Thiên tài là tại băng dính dính không chặt, ông ạ. Nhưng mụ vợ hậu sản, quặt quẹo. Thiên tài cũng là do ốm đau thôi...

Nhờ câu chuyện của Bán giày, Bán sách thấy túi sách sau lưng có vẻ nhẹ hẳn đi. Bây giờ gã đã đi ngang Bán giày. Hai gã hùng dũng đi cạnh nhau, hai cái túi lắc lư sau lưng.

Gã rất thèm hỏi lai lịch của Bán giày, thỉnh thoảng lại liếc nhìn Bán giày, nhưng không dám hỏi thêm. Chắc cũng như mình, gã nghĩ, ai cũng có một đoạn thời gian khổ sở vùi dập, chẳng muốn kể cho ai nghe.

Đang đi, bỗng một nàng xinh xẻo chặn lại.

- Anh có mua giày không, em bán cho.

Bán giày sung sướng nở nang mặt mũi. A ha, mình đi bán giày, lại có đứa gạ mình mua giày. Gã dừng phắt ngay lại, tươi tỉnh nhìn cô em.

Cô gái đưa ra đôi giày còn mới. Bán giày cầm lấy xem xét kỹ lưỡng.

- Lấy giúp em đi, em đang cần tiền.

Bán giày lẩm bẩm:

- Giày Ý "xịn", Valentino hẳn hoi. Giày này cỡ hai ba triệu...

Bỗng gã nghiêm nét mặt:

- Anh bảo cho mà biết nhé, biết điều đem trả ngay giày cho người ta. Nhà ở đâu?

Cô gái giật lấy đôi giày, lườm một cái dài đến năm phút:

- Đồ điên.

Rồi đi mất.

Một lúc sau, Bán giày thở dài:

- Nghèo mà không giữ, sớm trở thành lưu manh.

Bán sách gật gù.

- Mẹ tôi bảo thế.

Bán sách gật gù tiếp.

Hai gã quên cả đi, đứng ì ra giữa đường.

Nhưng rồi cũng phải đi.

- Đi!

- Nào thì đi!

Lại đi.

Xâm xẩm tối.

Mưa xuân chẳng dứt gì cả. Tiếng lép nhép dưới chân, đều đều.

- Đi đâu?

- Thì cứ đi!

Hai gã băng qua đường, suýt bị xe va phải, lại ăn vài vệt bùn. "Bẩn hết sách người ta", Bán sách cáu kỉnh.

Đi một thôi đường nữa, Bán sách thấy mệt quá rồi. Trời nhá nhem, lại hơi mưa mưa, khiến mắt gã nhạt nhòa, chẳng nhìn thấy mặt ai một cách chính xác. Ai cũng mờ mờ tỏ tỏ. Bóng đèn nào cũng có quầng.

Hồi xưa, mắt gã đã hơi cận thị, lẽ ra phải đeo kính. Nhưng lên bục giảng đeo kính thì đành một nhẽ, đằng này đi bán dạo mà lại đeo kính thiên hạ bảo điên.

- Nặng không?

Đang nghĩ ngợi, đột nhiên nghe Bán giày hỏi, Bán sách há mồm nhìn sang. Nhưng chưa kịp trả lời, đã thấy Bán giày đặt phịch túi giày xuống một thềm nhà ven đường, rồi gỡ túi trên vai Bán sách ra, đeo vào vai mình, lẩm bẩm:

- Sách cũng nặng gớm nhỉ?

Bây giờ, Bán giày đeo túi sách, còn Bán sách lại đeo túi giày.

Lại đi.

Đi được một đoạn, Bán giày cười hô hố:

- Lạ chưa, bây giờ trên lưng tớ toàn sách!

Rồi gã hùng dũng bước.

Bán sách đeo túi giày cũng hùng dũng đi bên cạnh. Dù sao, túi giày cũng nhẹ hơn túi sách.

Đi mãi mà Bán giày vẫn chưa dừng lại.

Tuy Bán giày đeo túi sách nhưng hai tay gã vẫn vung vẩy ba đôi giày, còn Bán sách đeo túi giày nhưng tay lại vung vẩy mấy cuốn sách.

Cắm cúi đi.

Đến khi Bán sách ngẩng lên thì đã thấy khuôn viên một trường đại học ở ngoại vi thành phố. Mưa vẫn lất phất bay, những hạt mưa vẫn lạnh, nhưng Bán sách thấy dễ chịu hơn, vì chắc sẽ bán được sách.

Như mọi lần, Bán giày rất chuyên nghiệp đặt túi sách xuống đất, vù một cái đã trải rộng tấm ni-lông ra, vèo cái nữa sách đã bày la liệt phía trái, giày đã dàn ra phía phải. Đám sinh viên hiếu kỳ xúm đông xúm đỏ. Quả nhiên khu này có người ngó sách, bên cạnh nhiều người hơn chăm chú chọn giày.

Nhưng ở đây, lần này, Bán giày lại chõ mồm sang rao sách:

- Cuốn này này, hay lắm, dạy làm người tử tế! Mua đi, bán rẻ cho!

Nhưng lũ sinh viên vẫn cứ thích giày hơn.

- Đôi này bao nhiêu?

- Triệu chín.

Bán sách tròn mắt nhìn Bán giày. Thằng này lên cơn điên.

- Còn đôi này?

- Tám trăm.

Điên thật rồi, cái đôi này gã từng bảo chỉ có hai trăm. Nghệ thuật bán hàng của thằng này không thể thương được. Chỗ cần hét thì không hét, chỗ cần nương tay lại rắn quá thể.

Một ông đứng tuổi đến gần. Bán sách đoán một ông giáo trong trường. Trông khác biệt, trông biết ngay. Mừng hú.

Ông ngó vào những hàng sách sắp ngay ngắn chỉnh tề như điểm binh dưới ánh đèn cao áp. Bán sách đứng lên. Nhưng rồi ông lại quay sang ngó vào đống giày.

Bán giày tự nhiên cười ha hả, chẳng đâu vào đâu.

Cuối cùng, giày chẳng bán được, sách cũng không.

Hai gã lại thu dọn hàng.

- Đói không?

- Đói.

Hai gã sà vào hàng sắn hấp ở cổng trường. Bọn sinh viên chắc thích sắn hấp, nên có đến chục hàng. Làm mỗi thằng một củ.